De herhaalde verkiezingen in Kenia gaan op donderdag 26 oktober door. Dit ondanks pogingen van de oppositie om op het allerlaatste moment een uitspraak van de Hoge Raad te verkrijgen om de verkiezingen uit te stellen. Eerst probeerde de regering de zitting van de Hoge Raad te voorkomen door woensdag onverwachts tot feestdag uit te roepen. Aanvankelijk probeerde de Hoge Raad toch bijeen te komen maar slechts twee van de zeven rechters kwamen opdagen. Volgens de oppositie zwichtte de Hoge Raad voor intimidatie van de regering. Op de chauffeur en lijfwacht van een van de rechters, Philomena Mwilu, werd gisteren een moordaanslag gepleegd.
Oppostieleider Rail Odinga noemt de verkiezingen “een staatsgreep” en hij kondigde aan de nieuwe regering van president Uhuru Kenyatta te gaan boycotten. “We moeten ons tegen dictatuur verzetten”, aldus Odinga die aankondigde dat de oppositiepartij Nasa vanaf nu een verzetsbeweging is.
Woede in Kisumu
Op hun honk in Kondele, het getto van de West-Keniaanse stad Kisumu, tossen jongeren stenen van de ene in de andere hand. „Als we geen stenen naar de politie gooien, wordt er niet naar ons geluisterd”, zegt de leider van de groep. „Mmmm, de geur van traangas, dat maakt je pas echt moedig om te vechten”, zegt een ander. „We staan klaar om te strijden tot de dood erop volgt. Raila Odinga moet president van Kenia worden”, zegt hij, verwijzend naar de leider van de oppositie, die zich terugtrok als kandidaat voor de presidentsverkiezingen van 26 oktober, uit protest tegen de samenstelling van de kiescommissie. Met trots laat hij de kogelwond in zijn buik zien die hij opliep bij een demonstratie tegen de regering van Uhuru Kenyatta.
Iedere dag loopt de spanning verderop in dit bolwerk van de Keniaanse oppositie, iedere dag worden de demonstraties gewelddadiger. Daarbij vallen doden vallen doden.
Iets verderop staat de oude man David tussen waggelende ganzen te strijken. „Niemand brengt meer zijn kleren, alle winkeltjes moeten sluiten tijdens de betogingen, anders zien ze ons als verraders”, vertelt hij. Het groepje leeftijdsgenoten rond de strijkplank knikt instemmend. „We hebben onze jongeren niet meer onder controle.”
Toch steunen de ouderen de betogers. Het zijn Luo’s, die vinden dat ze al een halve eeuw onderdrukt worden door de Kikuyu’s, de etnische groep waartoe ook president Kenyatta behoort. „Iedere keer stelen ze de verkiezingszege van onze leider Odinga. Dit keer laten we het er niet bij zitten.”
De diepe frustratie onder de Luo’s over hun marginalisatie in de Keniaanse politiek gaat terug tot 1969 toen de vader van Uhuru Kenyatta, Jomo Kenyatta, na rellen tegen hem in Kisumu zijn vicepresident ontsloeg. Die vicepresident was Oginga Odinga, vader van Raila Odinga. Sindsdien werd een reeks Luo-politici en andere vooraanstaande personen op mysterieuze vermoord.
De laatste was Chris Musando, de computerexpert van de kiescommissie die een week voor de verkiezingen van 8 augustus werd gemarteld en gedood. Door de moord werd direct vermoed dat de verkiezingen niet eerlijk zouden verlopen.
De Hoge Raad bevestigde dit na de uitslag, door te gelasten dat de verkiezingen over moesten wegens grote onregelmatigheden.
In de vertelling van de Luo’s wijst het op een systematische aanval op en achterstelling van hun volk. Ze geloven niet meer in eerlijke verkiezingen want iedere keer wordt hun zege gestolen. Odinga kondigde daarom deze week een boycot aan van de herhaalde verkiezingen.
Maar in de machtsstrijd nu gaat het om veel meer dan de competitie tussen twee stammen of de vete tussen de families Kenyatta en Odinga.
Professor Anyang Nyong’o is gouverneur van Kisumu, een van de 47 regio’s van Kenia. „Politiek op stambasis hoort bij een autocratische bewind”, betoogt hij, „Uhuru Kenyatta voert ons terug naar de donkere dagen van de dictatuur onder president Moi.” [1978-2002, red].
Anyang Nyong’o behoort met Raila Odinga tot de groep hervormers die het tegen de voormalige president Daniel arap Moi opnam en in 2010 ervoor zorgde dat er een progressieve grondwet werd aangenomen. Die constitutie leidde tot decentralisatie van het bestuur en tot minder macht voor de president. „De oude garde probeert nu onder leiding van Kenyatta alles wat we toen bereikten terug te draaien en daar moeten we ons met hand en tand tegen verzetten.”
Van machtsmisbruik en fraude bij verkiezingen, de slogans van de oppositie tegen de regeringspartij van Uhuru Kenyatta, zijn de politici ook in het bastion van Raila Odinga niet wars. Bij voorverkiezingen binnen de partij werd menig familielid van Odinga de kiezers door de strot geduwd. „Ik ben lid van dezelfde partij als Odinga maar werd in mijn campagnes voor een zetel door zijn medestanders tegengewerkt”, vertelt Caroline Ogot. „Mijn kinderen werden bedreigd en ze gooiden stenen naar mijn auto. Toen heb ik me maar teruggetrokken. Er bestaat geen democratie in de partij van president Kenyatta maar ook niet aan onze kant.”
Toch valt ook zij Raila Odinga niet af. „Hij is een geweldige schaakspeler, hij is een strateeg die weet welk spel hij speelt en we volgen zijn bevelen. Alleen hij kan ons bevrijden van de tirannie van de Kikuyu’s.”
Kenya is sinds de introductie van het meerpartijenstelsel in 1991 een stuk vrijer geworden maar het machtsspel vindt nog steeds op ondemocratische wijze plaats. Politici appelleren aan tribale sentimenten en hun aanhangers gaan daarin vrijwel klakkeloos mee. Bij iedere verkiezingen loopt de afkeer van de tribale groepen tegen elkaar op tot gevaarlijke hoogte op. Bij de frauduleuze stembusgang in 2007 leidde dat tot twee maanden van onlusten met meer dan duizend doden en een half miljoen ontheemden.
De politicus Paul Okeya, prominent lid van Odinga’s partij, schudt bedroefd zijn hoofd. „Iedere dag zinken we verder weg, we zijn nu bijna terug in 2007. Onze leiders helpen zo onze democratie om zeep. Iedere dag worden onze jongeren militanter.”
Okeya maakt zich ook grote zorgen over een snelle neergang van de economie als gevolg van de demonstraties. Bij iedere betoging sluiten winkeliers in Kisumu hun deuren; banken doen nog nauwelijks zaken en de aanvoer van verse groeten stagneert.
Een groep verontruste zakenlui klaagde daarover bij gouverneur Anyang Nyong’o. „Ik weet hoe slecht deze demonstraties uitpakken voor onze economie”, zegt hij, „maar we zitten tussen twee vuren en moeten nu doorgaan met ons verzet tegen Kenyatta.”
Woensdag 25 oktober gooide de gouverneur nog wat extra olie op het vuur. “Als de regering de wensen van het volk ondermijnt, dan hebben de Kenianen het recht om tegen die regering in opstand te komen”.
Dit artikel verscheen eerder in NRC Handelsblad op 16 October 2017
Foto’s Johannes Dieterich
