De politie is een rotte plek op het aanzien van Kenia. Toch stuurt het land duizend man naar Haïti, waar bendes de dienst uitmaken.
Vraag een Keniaan van welke overheidsinstantie hij de meeste afkeer heeft, en het antwoord luidt steevast: de politie. Agenten heten in de volksmond hyena’s, want de politie ziet burgers als een constante bron van inkomsten, als geldautomaten. In de achtergestelde en vaak gevaarlijke buurten werken ze soms samen met bendes, aan wie ze wapens verkopen en met wie ze de buit delen.
De politie vergroot vaak de onveiligheid, het geweld en de corruptie. Sinds 2019 waren er 1.350 doden door de politie en 350 ontvoeringen, aldus de website Missing Voices. „Er bestaan speciale eenheden binnen de politie die dodelijk zijn, strafrechtelijke executies door deze groepen komen regelmatig voor”, vertelt Joseph Kariuki Mwangi, werkzaam bij de ngo de International Justice Mission. „Ze doden verdachte criminelen, want de agenten vertrouwen de rechtbanken niet.”
Sloppenwijken
Elke wijk heeft een bekende moordende politieagent die verdachten van misdaden elimineert. Ahmed Rashid schoot in de wijk Eastleigh in 2017 op de grond liggende verdachten dood, een incident dat viraal ging nadat een omstander het filmde. Bij zijn dit jaar begonnen rechtszaak demonstreerden zakenlui uit de buurt die Rashid een briljante agent noemden die de orde in de buurt had hersteld.
In het midden Willie Kimani, links taxichauffeur Joseph Muiruri en rechts Josepath Mwenda
Mwangi verloor enkele jaren geleden zijn collega Willie Kimani bij de International Justice Misson, toen hij door de politie werd vermoord. Deze mensenrechtenadvocaat had de zaak op zich genomen van Josephat Mwenda, een arme Keniaan die de politie had aangeklaagd wegens mishandeling. Toen hij met zijn cliënt op 23 juni 2016 uit de rechtbank stapte en met taxichauffeur Joseph Muiruri wegreed, werden ze door drie politieagenten klem gereden en ontvoerd. Een week later werden hun lijken met ingeslagen schedels in een rivier iets buiten Nairobi gevonden.
„Hun dood, veroorzaakt door bendes in de politiemacht, was een dieptepunt voor Kenia. Maar ook een omslag: omdat we naar de rechter stapten, durven meer mensen een aanklacht in te dienen. We hebben nu zestig zaken tegen agenten lopen”, zegt Mwangi. De moordenaars van Willie Kimani kregen zware straffen. Meestal blijven politiemoorden gehuld in mysterie. Zoals toen er vorig jaar veertig lijken werden gevonden bij Yola, een rivier in West-Kenia, vermoedelijk van door de politie geëxecuteerde criminelen.
Hervormingen blijven uit
Al vele malen beloofde de regering de politie te hervormen, maar de misstanden bleven. Bij de instantie voor meldingen van politiemisbruik leidden maar twaalf van de twintigduizend klachten de afgelopen tien jaar tot een veroordeling. Nadat vorig jaar vóór de verkiezingen twee medewerkers van presidentskandidaat William Ruto waren ontvoerd door de Special Service Unit, gaf Ruto, eenmaal gekozen tot president, opdracht tot ontbinding daarvan.
Maar ook onder Ruto is het politieoptreden nauwelijks verbeterd. Bij demonstraties schieten agenten met scherp. „Het grootste probleem is de bemoeienis van de politici met de politie”, zegt Mwangi. „Als de president of de minister van Binnenlandse Zaken de politie opdracht geeft tot een strafcampagne tegen een groep, dan vallen er doden.” Zo vielen er bij demonstraties van de oppositie in april door politiekogels volgens de politie zeventien doden, volgens de oppositie zeventig.
Terug uit Haïti als een ‘lijk’
Als de Keniaanse politie zodanig is aangevreten door corruptie en ander wangedrag, waarom zouden de agenten dan rust kunnen brengen in Haïti, waar de criminelen de overhand kregen?, vraagt menig Keniaan zich af. Mensenrechtenorganisatie Amnesty International sprak haar „grote bezorgdheid” uit over het inzetten van Keniaanse agenten.
Het is overigens nog niet duidelijk wanneer dat zal gebeuren. Naast het wachten op training en financiering, wacht de Keniaanse regering op een rechtszaak vanwege een aanklacht die beweert dat de inzet ongrondwettelijk is. Ook moet het parlement nog instemmen met het plan.
Het zou de eerste keer zijn dat Kenia politieagenten stuurt voor een internationale vredesmacht. „Er zijn voldoende goed opgeleide agenten over die wel goed werk kunnen verrichten in Haïti”, meent Mwangi. De anti-terreurbrigades opereren wel efficiënt en professioneel. Intussen rijmen cynisch geworden Kenianen: „Je gaat naar Haïti, en komt terug als een maiti [lijk in Kiswahili].”
Dit artikel verscheen eerder in NRC op 12-11-2023
