In het strak georganiseerde Nederland leiden snelle e-bikes tot ophef, op de notoir chaotische wegen van Kenia veroorzaken brommers steeds meer controverse. Iedere Keniaan heeft na een hachelijk ritje met een boda boda weleens gezworen nooit meer zijn leven te wagen op zo’n motorfietstaxi. Maar in het vaak vastgelopen verkeer van Nairobi is er soms geen andere optie.
Zeker, de rit is meestal opwindend. Het brengt het roekeloze kind in je naar boven als de rijder heen en weer zwenkt en het flikt om bijna tegelijkertijd op rem en gaspedaal te trappen. De boda boda’s – de term is in zwang voor zowel de motorfiets als de bestuurder zelf – snellen agressief op de verkeerde rijstroken, negeren verkeerslichten en rijden op voetgangerspaden. „Het hele verkeerssysteem in Kenia kan het in zijn huidige staat niet aan, en als gevolg daarvan komen zeer grote aantallen mensen om het leven”, concludeert de Nationale Transport- en Veiligheidsautoriteit (NTSA).
In Nederland rijd je met het verkeer mee, in Kenia houdt iedereen er zijn eigen regels op na. De boda boda’s vervoeren gemakkelijk vier passagiers met nog eens een tros kippen hangend aan de bagagedrager, of met een torenhoge stapel zakken meel met daarop triomfantelijk een passagier, of in meer nomadische gebieden met een paar geiten, ja zelfs een koe.
Chinese import
Het vervoer met boda boda is het favoriete transportmiddel in Kenia. Kenianen weten om te gaan met chaos en bij chaos hoort tolerantie en begrip, zeker als armen er hun geld mee verdienen. Ze vervloeken motortaxi’s niet, net zoals ze respect hebben voor de verkeervertragende, zwaarzwetende trekker van een handkar.
Op iedere straathoek staan er wel een paar, ze dringen diep door in afgelegen plattelandsgebieden, ze kunnen manoeuvreren op slechte wegen en smalle paden, ze verslaan de auto in ronkende files en zetten de passagier voor zijn huis af. De naam, boda boda, heeft zijn oorsprong in het personenvervoer over de grens (border ) met buurland Oeganda.
In 2008 zette de Keniaanse regering de importbelasting van motorfietsen tot 250cc op nul en dat leidde tot een toename van 1.773 procent in het aantal geregistreerde motorfietsen. Uit statistieken van de NTSA blijkt dat er in 2008 130.307 motorfietsen waren, in 2016 ging het om meer dan één miljoen en in 2022 ruim twee miljoen – vooral vervuilende motorfietsen uit China. Het opheffen van de belasting betekende een enorm succes in het bestrijden van de jeugdwerkeloosheid. Naar schatting 1,2 miljoen motorfietsbestuurders verdienen met hun ritjes rond de 1.000 Keniaanse shilling (rond de 7 euro) per dag.
De boda boda-rijders zijn bovendien goed voor de handel van de producenten van doodskisten: ze veroorzaken een op de drie doden in het verkeer. Vorig jaar waren dat er 4.324. 18.561 mensen raakten gewond. Sommige ziekenhuizen hebben een speciale afdeling ingericht voor slachtoffers van ongevallen door motorfietsen. Zeker, niet alleen het slechte rijgedrag van de meestal jonge motorbestuurders is verantwoordelijk: de wegen zijn slecht, zonder verkeersborden, en politieagenten zijn voor een habbekrats om te kopen. Afrika bezuiden de Sahara is volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO een kerkhof voor verkeersdoden – drie keer zoveel als in Europa – hoewel slechts 2 procent van alle auto’s ter wereld in Afrika rijdt.
Geen vrijbrief
Twee jaar geleden werd de Keniaanse regering de controverses over de boda boda-rijders net iets te veel. Ze raakten steeds meer bedreven in het beroven van telefoons en sieraden van voetgangers. Boda boda’s ranselden een vrouwelijke chauffeur af en misbruikten haar, want ze had een van hen aangereden. Een boze president Uhuru Kenyatta gebood hen allen zich opnieuw te laten registreren. „Het rijden op een boda boda is geen vrijbrief om drive-by overvallen te plegen, en al helemaal niet om vrouwen hun waardigheid te ontnemen”, fulmineerde Kenyatta.
Maar boda boda’s zijn inmiddels een politieke factor. Willem Ruto, Kenyatta’s opvolger, probeerde de boda boda’s juist te paaien. Hij presenteerde zich bij de verkiezingscampagnes als de helper van de arme doordouwers, want dat zijn de rijders. Ruto gaf ze geld om mee te werken aan zijn campagnes, een slimme zet want de rijders komen op plaatsen waar geen politicus zich laat zien. Nu de boda boda’s een factor van betekenis zijn geworden in het politieke machtsspel wordt hen misschien wel daarom geen strobreed in de weg gelegd.
