Vrachtwagens en toeristenbusjes razen over de snelweg van de havenstad Mombasa naar het Afrikaanse binnenland. De weg vormt een symbool van economische vooruitgang. Dat teken van welvaart gaat bij een afslag onmiddellijk op in stof. Langs een zandweggetje lopen vrouwen blootsvoets en tieners hangen verveeld in de schaduw. „We horen er niet bij in Kenia”, klaagt Hamisi Kanona, een brommermonteur in het gehucht Kasemeni, nabij Mombasa.
Brommers doen dienst als openbaar vervoer. „Met een brommertje kunnen jongeren twee euro per dag verdienen”, zegt Hamisi. „Ander werk is er niet. De regering in Nairobi doet niets voor ons. Waarom zou ik dan nog gaan stemmen? Wij jongeren praten niet meer over verkiezingen, we horen er toch niet bij in Kenia. Aan de kust betekenen verkiezingen vechten en sterven.”
Het broeit in de Keniaanse kuststreek. In augustus braken gevechten uit tussen nomaden en boeren in de delta van de rivier Tana. Er vielen meer dan honderd doden, inclusief vrouwen en kinderen, omgekomen door mes- en speerwonden.
Toen volgden drie dagen van hevige rellen in Mombasa na de moord op de radicale islamitische prediker Aboud Rogo, die jongeren had opgeroepen te vechten voor de Somalische terreurgroep Al-Shabaab. Na de moord gingen zijn aanhangers de politie te lijf en doodden een agent.
De situatie werd nog gewelddadiger toen volgens de politie een andere groep, de Mombasa Republican Council (MRC), een politiepost en een politieke bijeenkomst aanviel. De MRC eist onafhankelijkheid voor de kuststreek en zou zich in trainingskampen opmaken voor een bevrijdingsstrijd. In oktober begon de politie met een arrestatiegolf in de kuststreek tegen de leiders de MRC.
Khelef Khalifa is hoofd van Muhuri, een groep in Mombasa die opkomt voor de rechten van moslims. „Kenia is niet stabiel”, zegt hij, „want er is zoveel corruptie en straffeloosheid”. Hij legt de schuld bij politici die zich bij de campagnes voor de verkiezingen in maart opstellen als tribale krijgsheren. „Ik ben doodsbang voor wat ons nog te wachten staat.”
Najib Balala, ex-burgemeester van Mombasa en tot voor kort minister in Kenia’s hoofdstad Nairobi, waarschuwt voor de groeiende aanhang van Al-Shabaab en de MRC. „Wij kustbewoners zijn gemarginaliseerd. Daarom denken we soms dat we niet bij Kenia horen en steunen we de idealen van de MRC.”
De invasie van het Keniaanse leger vorig jaar in Somalië en de recente inname van de stad Kismayo gooiden olie op het vuur. „Sinds de inname van Kismayo keren Keniaanse Al-Shabaab strijders terug. Ze scheren hun baarden af en maken zich op voor aanslagen in Mombasa.”
De bewoners aan de kust verklaren hun achtergestelde positie uit historisch onrecht. Hun blik was eeuwenlang gericht op de zee, want ze waren van de inlandse bevolking afgesloten door een brede strook van droog en ongenadig land. Arabische en Perzische handelaren vestigden zich bij de bewoners van de kust en verspreidden de islam. Zo’n 25 procent van de Kenianen is moslim en het merendeel woont aan de kust en de aangrenzende Noordoost provincie.
Na de Arabische dominantie werd de grond van de oorspronkelijke bewoners afgenomen en toegewezen aan Britse kolonisten. En na de onafhankelijkheid in 1964 werden de kustbewoners uitgebuit door de inlanders. Onder de eerste president Jomo Kenyatta stroomden binnenlandse stammen naar de kust en kregen er de meeste baantjes in de toeristenindustrie en de haven.
De helft van de bewoners van Mombasa komt nu uit het binnenland. Zij bezitten meer akkers dan de kustbevolking. Vier van de zes districten aan de kust behoren tot de allerarmste districten van Kenia. De kustbevolking voelt zich gekoloniseerd door landgenoten.
Op een uitgedroogde vlakte bij het dorpje Kinango zijn alle bomen gekapt voor houtskool. Werkeloze jongeren hurken bij een onaf schooltje. „Weinig kinderen gaan naar school”, zegt Mumbo Munga (25). En wat doet de regering? Mumba en zijn vrienden lachen honend. „Die laat ons altijd in de steek”, zegt Nzole Tsuma.
De frustratie onder de jeugd voedt de MRC. „Er is nooit naar ons geluisterd”, fulmineert de één. „We sluiten ons aan bij de MRC”, zegt de ander. „We gaan vechten voor een eigen staat. Zuid-Soedan is ook onafhankelijk geworden. Het is beter te lijden in een oorlog dan eeuwig te lijden.”
Het contrast tussen de hotels voor de Keniaanse middenstad en de westerse toeristen enerzijds en de arme dorpjes is schrijnend. Jongeren hebben niet eens een akkertje en wonen in lekkende strohutten en uitdijende sloppenwijken. MRC en Al-Shabaab hebben verschillende doeleinden maar putten uit dezelfde woede.
Isaac Rumba Mbui leidt de jeugdafdeling van de MRC. „Wanhoop is de belangrijkste reden waarom de MRC werd opgericht”, legt hij uit. „We eisen onze eigen staat Pwani op, een gebied van ten minste 15 kilometer breed. En we roepen op tot een boycot van de verkiezingen. Die zijn voor Kenia, niet voor ons.”
Uit de minaret van de grote moskee van Mombasa klinkt boven het geratel van de gemotoriseerde riksja’s de oproep voor het middaggebed. Op steenworp afstand in de grote kathedraal klinkt het serene gezang van een meisjeskoor. Tot voor kort waren er nooit religieuze spanningen, maar na de moord op de islamitische prediker Aboud Rogo vielen zijn aanhangers kerken aan. „Kenia verkeert in oorlog”, vertelt Marcelino Waithaka Thuku van de mensenrechtencommissie van de katholieke kerk. „Na de invasie van Kenia in Somalië verklaarde Al-Shabaab Kenia de oorlog. En waar is Kenia beter te raken dan aan de kust, met zijn religieus gemengde bevolking in een streek waar de bevolking zich historisch achtergesteld voelt.”
Waithaika hoopt dat een religieuze oorlog tussen christenen en moslims uitblijft, dat de traditionele tolerantie wint van aangewakkerde haat. „Moslimradicalen profiteren van een interreligieus conflict”, zegt hij. Een aanslag op de kathedraal werd onlangs op tijd ontdekt. Bij de ingang worden kerkgangers nu gefouilleerd met een metaal detector. „Het is absurd in een huis van God”, zegt Waithaka. „Dat is de prijs wanneer je tegen extremisten vecht”.
Mengelmoes van Arabieren, zwarten en Indiërs
Omar Mwamnuadzi is de leider van de Mombasa Republikeinse Raad (MRC). Zijn beweging eist onafhankelijkheid voor de kuststreek van Kenia. Bij werkloze jongeren die afstammen van de oorspronkelijke kustbewoners is de beweging populair. Het gewelddadige karakter van de MRC is omstreden. De groep werd in 2010 illegaal verklaard, maar dit jaar vernietigde een rechtbank dit vonnis. Volgens de MRC zit de geheime dienst achter het recente geweld in een poging de beweging weer illegaal te verklaren.
De bevolking van de Keniase kust is een unieke mengelmoes van Arabieren, inheemse stammen, blanken, Indiërs en inwoners van het Keniaanse binnenland. De kustbewoners zijn het over één ding eens: ze zijn achtergesteld in Kenia. Maar het verzet is verdeeld: radicale moslims willen dat het islamitische recht wordt ingevoerd en steunen Al-Shabaab. De MRC is niet religieus.
