Vanochtend is de prominente Ethiopische oppositieleider Merera Gudina vrijgelaten. Hij is de eerste van een grote groep dissidenten die de regering laat gaan. Is dit het begin van een politieke lente in Ethiopië of is het regime in zijn genen zo autoritair dat hervorming onmogelijk is?
In Ethiopië val je gemakkelijk uit de toon en beland je in de gevangenis. Oppositieleider Merera Gudina werd eind 2016 in de beruchte gevangenis Makelawi in de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba opgesloten. Want hij had in Brussel een vergadering van het Europese parlement bijgewoond met tegenstanders van het Ethiopische regime, zoals de gevluchte Olympische hardloper Feyisa Lelisa. Merere Gudina leidt het Oromo Federalistische Congres en zijn rechterhand is Bekele Gerba. Hij werd onder de draconische antiterrorisme wetten gevangengezet nadat hij in Washington had gepleit voor geweldloos verzet en democratische verkiezingen.
Merere Gudina is een 61 jaar oude, gerespecteerde professor sociale wetenschappen aan de universiteit van Addis Abeba met een lange staat van dienst tegen repressie. Zo zat hij onder het uiterst brute militair/marxistische regime van Mengistu Haile Mariam(1977-1991) zeven jaar gevangen. Alle Ethiopische regimes hebben altijd een sterk instinkt voor repressie gehad. En ook onder de huidige premier Haile Mariam Desalegn gaat iedere politicus met een afwijkende mening het gevang in. “Het probleem is dat de regering op ouderwetse wijze wil heersen en Ethiopiërs pikken dan niet meer”, zei Merere Gudina tegen Al Jazeera twee jaar geleden. Ethiopië heeft in zijn honderden jaren oude geschiedenis nooit democratie gekend.
Journalisten, bloggers en andere schrijvers die een kritische noot laten vallen wacht eveneens een lot in de martelkamers van Makelawi. In weinig landen op het continent bestaat zulke grote politieke intolerantie als in Ethiopië. In het parlement zit geen enkele oppositiepoliticus en de geheime diensten zijn er oppermachtig. Drinkt een buitenlander een kopje koffie met een Ethiopiër in Addis Abeba dan komt er geheid een geheimagent in de buurt meeluisteren.
Het Europese parlement, Amerikaanse senatoren en talrijke mensenrechtengroepen pleitten al jaren zonder succes voor vrijlating van de politieke gevangen, en Merere Gudina in het bijzonder. Hoewel de Ethiopische leiders forse hulpbedragen ontvangen van Westerse landen, gaat hun ideologische aanhankelijk uit naar China. Tijdens de van oktober 2016 tot augustus vorig jaar heersende noodtoestand zijn tienduizenden tegenstanders opgepakt. Bij betogingen tegen het regime in 2016 en 2017 vielen 700 doden , volgens cijfers verstrekt door een onderzoekscommissie van het parlement. De opstanden brachten de forse economische groei in gevaar en daarom moesten de machthebbers concessies doen, zoals de vrijlating van Merera Gudina.
Begin dit jaar zei premier Haile Mariam Desalegn dat alle politieke gevangen zullen worden vrijgelaten en Makelawi zal worden gesloten. Een dergelijke aankondiging in een context van zware politieke onderdrukking doet vele wenkbrauwen fronsen. Geen Ethiopiër kan het geloven. Ook begin vorig jaar deed het regime beloftes voor diepgaande politieke hervormingen. De fundamentele vraag komt op of een zo’n inherent autoritair regime zich wel kán hervormen. De oudgediende oppositieleider Beyene Petros verwelkomde de vrijlating van Merera Gudina maar tekende tegen AFP aan: “Er is geen garantie dat ze degenen die ze nu vrijlaten niet morgen weer zullen arresteren”.
Merere Gudina wordt op handen gedragen door de Oromo’s, de grootste bevolkingsgroep van Ethiopië. De onrust de afgelopen jaren liet zich het sterkst zien onder de Oromo’s, evenals onder de Amharen. De vier partijen regerende coalitie het EPRDF wordt echter gedomineerd door de Tigreeërs, die nog geen tien procent van de bevolking uitmaken. Hoewel de kern van het probleem in Ethiopië draait om democratie, speelt in het volksverzet tegen de dictatuur de afkeer van de Tigreeërs een belangrijke rol. Als er ooit waarachtige hervormingen komen, kan de Oromo leider Merere Gudina daarbij een hoofdrol spelen.
