Deel 2 Hoe president Ruto een controversiele staartje maakte aan het bezoek van koning Alexander aan Kenia

Reading Time: 3 minutes

Het Nederlandse staatsbezoek aan Kenia, toch al beladen wegens een internetcampagne tegen de visite, kreeg nog een extra controversieel staartje. Nee, er vonden geen demonstraties plaats van Gen Z jongeren zoals aangekondigd, het was president William Ruto die voor de verrassing zorgde. Kennelijk toch een beetje geïrriteerd dat koning Alexander en zijn vrouw Maxima na de officiële ontvangst de eerste dag direct een openhartig onderhoud hadden met Gen Z jongeren, toverde de president tijdens het staatsdiner een surprise uit zijn mouw. In plaats van na zijn introductie het woord te geven aan koning Alexander liet Ruto geheel tegen het protocol in een onaangekondigde lofzanger los op het Nederlandse gezelschap.

De rol was weggelegd voor Partrick Verkooyen, de uit Nederland afkomstige rector van de Universiteit van Nairobi. “Laat hem een paar opmerkingen maken”, zei Ruto, waarna Verkooyen op hoge toon een vurig betoog begon. En geheel volgens de Keniaanse politieke traditie prees Verkooyen Ruto de hemel in. Dat vormde een heftig contrast met de Gen Z jongeren die tegen de koning een dag eerder Ruto neerzetten als “moordenaar” en “schender van de grondwet” wegens de talrijke ontvoeringen van jonge demonstranten na de massademonstratie vorig jaar juni.

Patrick Verkooyen

Maar Verkooyen betoogde op hoge toon over Ruto: “U werkt aan de versterking van de democratie”. Ruto werkte volgens hem aan “waarachtig leiderschap in de wereld, U werkt aan eenheid in de wereld”. Waarna hij het thema van zijn rede herhaalde: “Bouw bruggen, geen muren”. Ruto knikte instemmend en concludeerde voldaan: ”You have it right here.”

Leden binnen de Nederlandse delegatie vertelde later “not amused” te zijn over de onaangekondigde rede. En journalist Jan Hoedeman schreef in de Nederlandse krant het AD: “Verkooijen lijkt het in zijn betoog op te willen nemen voor president Ruto, die binnen en buiten Kenia onder vuur ligt vanwege mensenrechtenschendingen en mogelijke ontvoeringen. Koning Willem-Alexander had het in zijn tafelrede juist daarover, zonder daarbij president Ruto te noemen. Volgens verschillende organisaties staan de mensenrechten in Kenia onder druk sinds de regering afgelopen zomer een protest tegen belastingverhoging hard neersloeg. Daarbij vielen tientallen doden. Daarover geen woord van professor Verkooijen.”

Dat de koning in een spagaat zat bij dit bezoek, was al langer duidelijk. Hij kwam als het vlaggenschip van het Nederlandse zakenleven, als trouwe handelspartner van Kenia. Maar de Nederlandse cultuur van het opgeheven vingertje vereist dat er dan tijdens zo’n zakenbezoek ook iets wordt gezegd over de situatie van de mensenrechten. De koning wimpelde later het incident rond Verkoeyen weg met de tijdens dit bezoek vele malen herhaalde frase dat binnen een goede relatie nu eenmaal oprechte kritiek mogelijk moet zijn. “We zijn gelijk en eerlijk tegen elkaar”.

Dat roept de vraag op hoe wederzijds die openheid is. Dus vroeg ik de koning of Kenianen nu ook tomaten mogen komen gooien in Nederland, of ze kritiek mogen leveren op misstanden in Nederland, zoals behandeling van Afrikaanse migranten, of misschien rellen rond een Israëlische voetbalclub. “Ja hoor, ze mogen ook bij mij hun zorgen komen uiten”, antwoordde de koning, waaraan hij met een glimlach toevoegde “als het maar geen echte tomaten zijn”.

Zo’n staatsbezoek is bovenal show, met honderden handen te schudden voor het koninklijke paar. Een Nederlandse koning heeft geen macht, zijn hele optreden is een theater van symboliek. Dat hij toch kritiek heeft kunnen leveren op de situatie van de mensenrechten in Kenia is opvallend, hoewel je je afvraagt of hij zo’n kritische demarche bijvoorbeeld ook in het zoveel machtigere China zou durven doen. Evenals opvallend is de geïrriteerde reactie van de Keniaanse regering. Zo heeft het Nederlandse bezoek misschien toch iets opgeleverd voor de mensenrechtensituatie, meer dan de kritische Gen Z leden die zich tegen het bezoek verzetten, hadden kunnen voorspellen.