Rivaliteit tussen Arabische landen veroorzaakt spanningen in Afrika. Er dreigen militaire conflicten. In Somalië liep het bijna uit de hand.
Het was een bizar aangezicht in de Somalische hoofdstad Mogadishu eerder deze maand. Politieagenten trouw aan Osman Jawari , voorzitter van het parlement, wierpen een cordon op rond zijn spreekgestoelte. Als reactie omsingelden veiligheidstroepen van Abdullahi Farmajo, de rivaliserende president, het parlementsgebouw. Een commandant van de Afrikaanse vredesmacht wist ten slotte op het nippertje een veldslag te voorkomen tussen aanhangers van president Abdullahi Farmajo en parlementsvoorzitter Osman Jawari.
Aanleiding voor het bittere dispuut is strijd om hegemonie honderden kilometers verderop in het Midden Oosten. In de Arabische wereld zijn grofweg twee kampen: de alliantie rond Saoedi Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Egypte enerzijds en Iran, Turkije en Qatar anderzijds.
Geen land in de Hoorn van Afrika bleef de afgelopen maanden gespaard voor de Arabische rivaliteit. Er lopen verscheidene conflicten door elkaar heen. Aan de door Saoedi Arabië geleide coalitie in Yemen tegen de door Iran geholpen Houthi rebellen doen de legers mee van onder meer Egypte, Soedan en Eritrea. Maar bij het conflict tussen Saoedi Arabië en Qatar liggen de scheidslijnen anders en toont bijvoorbeeld Soedan sympathie voor Qatar en Turkije. Meestal zijn de standpunten ingegeven door financiële overwegingen. Vlak na de gewapende impasse in het parlement confisqueerde het Somalische leger op de luchthaven van Mogadishu 9,5 miljoen dollar in een vliegtuig van de UAE.
Menig Arabisch land probeert nu militaire faciliteiten te krijgen langs de Rode Zee en de Indische Oceaan. Ze zijn niet de eerste. Eerst waren er de Europese koloniale machten Italië, Frankrijk en Engeland en de Tigrese keizer Yohannes en de Amhaarse keizer Menelik, daarna kwamen de imperialistische staten Amerika en de Sovjet Unie. In dit strategisch gelegen gedeelte van de wereld willen militaire machten de lange Somalische kust controleren voor wapenverkoop en controle over piraten. Havensteden langs de Rode Zee worden als uitvalbases gebruikt voor de oorlog in Yemen.
Het fragiele Somalië toont het markantst hoe problemen in de Arabische wereld tot grote spanningen en militarisering leiden aan de overkant van de Rode Zee in Afrika.
Het Somalische leger kreeg tot voor kort training van soldaten uit de UAE. Deze week is die militaire samenwerking abrupt gestopt. De Somalische regering ontbond het trainingsprogramma van de UAE waaronder honderden soldaten werden opgeleid. Khalid bin Ahmed Khalifa, minister van buitenlandse zaken van Bahrein, tweette daarop dat “het ondankbare Somalië de UAE heeft beledigd”.
De ruzie met de UAE is het gevolg van de banden tussen Farmajo en Qatar. Farmajo staat bij Qatar in het krijt omdat de president vorig jaar mede zijn verkiezingszege behaalde door forse financiële steun van Qatar voor omkoperij van parlementsleden. Farmajo achtte het daarom wijs om neutraal te blijven tussen Qatar en de UAE. Maar die politiek is nu mislukt.
Enkele van de zes semiautonome deelstaten van Somalië sloten namelijk al deals met de UAE voor het management van hun havens. Toen de UAE een deal sloot met Somaliland, dat zich eenzijdig onafhankelijk heeft verklaard, schoot dat het parlement in Mogadishu in het verkeerde keelgat. Het Somalische parlement onder voorzitterschap van Jawari verklaarde zich faliekant tegen de deal tussen de UAE en Somaliland, waarvan Somalië de onafhankelijke status niet erkend. Naar de mening van president Farmajo had voorzitter Jawari de motie nooit in behandeling moeten nemen. En zo groeide de ruzie tussen de voorzitter en de president.
Met ideologie heeft de keuze door Afrikaanse landen voor een van de twee allianties in het Midden- Oosten niets te maken. In het spel om invloed laten Arabische landen zich gelden door het aanbieden van geld en diensten aan Somalische politici. Meer dan enig Afrikaanse land in de regio is Somalië daar zeer gevoelig voor, immers het is arm en soms chaotisch.
Turkije heeft een militaire basis bij Mogadishu en sloot onlangs een deal met Soedan voor de rehabilitatie van de antieke haven Suakin, eens de havenstad van het Ottomaanse rijk. De concurrerende UAE zit in Berbera in Somaliland. Ook in de Eritrese haven Assab heeft de UAE militaire faciliteiten. Djibouti herbergt Amerikaans, Franse en Chinese bases en staat sympathiek tegenover de UAE en Saoedi Arabië.
Niet alleen in Somalië wakkert de Arabische rivaliteit conflicten aan. Egypte en Eritrea nemen deel aan de Saoedische coalitie in Yemen en naar verluidt helpen sinds kort Egyptische militairen in Eritrea het leger daar. Dat leidt weer tot onvrede bij Eritrea ’s aartsvijand Ethiopië, dat in een conflict is verwikkeld met Egypte over het Nijlwater sinds Ethiopië de Grand Renaissance Dam aanlegt in de blauwe Nijl. Ook Soedan staat op slechte voet met Egypte wegens een grensgeschil. Na het bericht over Egyptische militaire hulp voor Eritrea stuurde de Soedanese overheid eerder dit jaar troepen naar zijn grens met Eritrea.
Soedan zocht onlangs toenadering tot zowel Rusland als Turkije. Turkije kreeg van Soedan toestemming om Suakin aan de Rode Zee „tijdelijk” in gebruik te nemen. Tot begin vorige eeuw was Suakin, een voormalig Ottomaans bestuurscentrum en knooppunt in de slavenhandel, de belangrijkste haven van Soedan.
Lees ook een eerder verhaal over spanningen aan de Rode Zee : http://koertlindijer.nl/de-wereld-speelt-stratego-aan-de-rode-zee/
