Wat staat op stapel in Afrika in 2017? Ik vestig mijn hoop op moedige rechters die de stelende politieke klasse tot de orde kunnen roepen.
In het snel groeiende Afrika is geld aan het woord, steeds meer maken kartels en maffia’s de dienst uit. Leiders zijn straffeloos. Ik volg daarom in 2017 of de belegerde presidenten in Gambia en Congo opstappen, want ze doen dat alleen als ze een garantie krijgen van hun opvolgers dat ze hun door corruptie vergaarde rijkdommen mogen meenemen. En dat ze niet hoeven boeten voor hun daden.
Recht smeedt een natie, maar aan recht ontbreekt het nog. De grootste uitdaging van Afrika blijft de ontwikkeling van een onafhankelijke rechtspraak. Rechters zijn de laatste hoop op gerechtigheid. Zoals in Zuid-Afrika, waar ombudsvrouw Thuli Madonsela dapper bleef spitten naar corruptie door president Zuma. Zij is afgetreden en het zal deels van haar opvolger afhangen of Zuid-Afrika een democratie blijft, of wegzakt naar een dievenstaat als Congo. Als een burger zich rechteloos voelt, keert hij zich af van de staat. Corruptie in het gerechtelijk apparaat vernietigt het hele weefsel van de samenleving, een proces van erosie waardoor Congo dit jaar dreigt te ontrafelen.
Net als Thuli Madonsela trad de Keniaan Willy Mutunga vorig jaar af. Deze opperrechter van Kenia probeerde corruptie te bestrijden in zijn eigen gerechtelijke apparaat. Hij omschreef zichzelf als iemand die een tijger onder controle probeert te krijgen terwijl het beest hem probeert te verslinden. Rechtbanken kunnen een weerwoord geven aan de kartels. Als dat gevecht is gestreden, maakt misschien de democratie een kans. Mutunga zegt het vaandel voor hervormingen over te dragen aan een jonge, digitale generatie. Hij vestigt zijn hoop op burgergroepen zoals in Senegal en Burkina Faso, die daar presidenten verdreven. En op burgeractivisten in Congo, die zich voor het eerst tegen de gehele politieke klasse keren.
De rechtspraak bracht in het verleden vaak geen gerechtigheid. Een doodvonnis wegens moord? Dat kocht je af met 500 dollar. Een aanklacht wegens verkrachting? Dat verhielp je met 250 dollar. Waarom zou je voor een advocaat betalen als je een rechter kunt omkopen? Het gevolg was dat niemand meer geloofde in rechters, het laatste redmiddel voor een burger als er geen democratie en persvrijheid zijn.
In Afrika voltrekt zich de grootste bevolkingsexplosie ooit. Driekwart van de Afrikanen zijn jongeren en de overheden slagen er onvoldoende in kansen voor hen te creëren. Een sterke staat en economie zijn na meer dan een halve eeuw onafhankelijkheid nog steeds niet gerealiseerde wensen. Forse economische groei in de afgelopen jaren leidde niet tot betere politiek.
Zal in 2017 de politieke klasse weer uitblinken door opportunisme? Treedt de in zijn broek plassende en verwarde Robert Mugabe af, overlijdt de Zimbabweaanse president of laat hij zich weer verkiezen? Blijft Joseph Kabila computerspelletjes spelen terwijl Congo ontrafelt? Gijzelt de kruidendokter van Gambia zijn land? In de soaps van de Afrikaanse politiek kan alleen sterke onafhankelijke rechtspraak een garantie vormen voor vooruitgang.
Enkele landen om goed te volgen:
Ethiopië Economische groei zonder vrijheid
Na jaren van uitzonderlijke economische groei begonnen in 2016 goed opgeleide jongeren voor het eerst openlijk hun rechten op te eisen. De regering schoot met scherp en kondigde de noodtoestand af, er vielen tientallen doden. Komt er daardoor dit jaar een einde aan de developmental policies , het autoritaire ontwikkelingsmodel gericht op grote economische vooruitgang? Veel Afrikanen zien dit model als een alternatief voor een liberale democratie. Ook Rwanda maakte onder dit model grote sociale sprongen voorwaarts, maar in het land bleven democratische vrijheden onderontwikkeld. Zullen jongeren blijven accepteren dat ze hun mond niet mogen opendoen?
Nigeria Vlamt de rebellie in de Delta weer op?
De economie van de volkrijkste natie van Afrika raakte in een neerwaartse spiraal door de lage olieprijzen. De hervormingsgezinde president Buhari kan zijn beloftes niet waarmaken, de oppositie tegen hem groeit en in de olierijke Delta roeren rebellen zich. Let op of de rebellie opvlamt, en op hoe Buhari zijn begrotingstekort gaat dichten. Zonder een stabiel Nigeria zal Afrika geen rust kennen.
Congo Gevaarlijk voor heel zuidelijk Afrika
Onrust in de Democratische Republiek Congo bedreigt de hele zuidelijke Afrikaanse regio. Komen dit jaar eindelijk de verkiezingen die president Kabila tot nu toe traineerde om langer aan de macht te blijven? Een oorlog tussen 1997 en 2002 in Congo, waarbij negen landen betrokken raakten, is wel de Derde Wereldoorlog genoemd. Als er dit jaar opnieuw strijd oplaait, is dat gevaarlijk voor heel zuidelijk Afrika.
Zuid-Soedan Massamoord is onvermijdelijk
Het meest desastreuze gewapende conflict blijft woekeren in ’s wereld jongste staat. Een derde van de twaalf miljoen Zuid-Soedanezen heeft voedselhulp nodig en meer dan één miljoen zijn op de vlucht. Waarschuwingen in de afgelopen weken voor een genocide zijn misschien overdreven, maar tribale haat en nijd zijn nu zo wijdverspreid dat er ongetwijfeld al in de eerste week van het nieuwe jaar massamoorden zullen plaatshebben.
Sahel Meer aanslagen
Moslimextremisten staan onder druk in het Midden- Oosten en daarom blijven de mannen met lange baarden veiligheid zoeken in de grote open ruimtes van de woestijn. Daar trekken ook de migranten doorheen, op zoek naar werk in Europa en Noord-Afrika. Dit jaar willen de radicalen de tot nu toe relatief stabiele staten Niger en Burkina Faso met aanslagen destabiliseren.
Dit artikel verscheen eerder in NTC Handelsblad, op 4-1-2017
