De zoetzure geur van rottend afval langs de kapotte straten mengt zich in Eastleigh met de uitlaatgassen van de dure, laatste automodellen. De woonwijk van Nairobi heet ‘Klein Mogadishu’, er wonen vooral etnische Somaliërs. Zij toverden deze achterbuurt van de Keniaanse hoofdstad om tot bruisend handelscentrum met banken, hotels en winkelcentra. Begin april maakte de bedrijvigheid plaats voor een bedrukte stemming. Want duizenden politieagenten voeren er een grootschalige veiligheidsoperatie uit om een vloed aan terroristische aanslagen te stoppen. Somaliërs en mensenrechtenorganisaties noemen het een heksenjacht tegen moslims.
Adam Nour sluist zijn hennabaard door zijn geronde handpalm en werkt met zijn andere hand een hap spaghetti naar binnen. Hij spoelt het voedsel weg met een beker kamelenmelk. „De agenten spraken me aan als terrorist nog voor ze me iets hadden gevraagd”. Twee weken geleden arresteerden ze hem en hesen hem in een vrachtwagen. „Ieder die 5.000 shilling (45 euro) smeergeld betaalde, mocht gaan”.
De anderen, ook al bezaten ze een Keniaanse identiteitskaart, werden afgevoerd naar Kasarani, het grote voetbalstadion. Duizenden, vooral Somaliërs en andere moslims, moeten daar op de koude grond slapen – veel vrouwen en kinderen. Enkele tientallen werden uitgewezen naar de Somalische hoofdstad Mogadishu, anderen vertrokken naar het kamp Dadaab in het noorden van Kenia, waar een half miljoen Somalische vluchtelingen verblijven.
„Ze bleven vragen stellen over mijn baard”, zegt Adam Nour. Bij de grote actie is nog geen enkele terrorist opgepakt.
Sinds het Keniaanse leger in oktober 2011 in buurland Somalië een aanval begon tegen Al-Shabaab, heeft de terreurorganisatie bijna honderd bomaanslagen in Kenia uitgevoerd, waarbij 159 doden vielen. De meeste aanslagen waren op bars, voedselkiosken, kerkjes en het openbaar vervoer – plaatsen waar doorgaans armere Kenianen zich ophouden. De sensationeelste aanval was in september op het luxe winkelcentrum Westgate: ruim 70 doden. Vorige week ontplofte een autobom bij het politiebureau Pangani bij Eastleigh: vier doden. Begin mei volgende aanslagen in Mombasa op een bus(4 doden) en opnieuw in Nairobi, dit keer op matatu’s op de Thika road bij het stadion Kasarani(3 doden).
Kenianen voelen zich belaagd, bij elke aanval groeien de angst en wraakgevoelens. In haar wanhoop is de bevolking geneigd steun te geven aan de actie om lukraak Somaliërs op te pakken.
„Het is discriminatie tegen ons”, sniert een Somalische zakenman. „Agenten vallen zomaar je huis binnen. Alleen als je ze smeergeld betaalt, laten ze je gaan. Door corruptie bij politie en immigratiedienst zijn er zoveel illegale immigranten in Kenia. Door het zwakke staatsapparaat kon Al-Shabaab hier jarenlang vrijwel ongehinderd aanhangers ronselen.”
Eastleigh staat symbool voor de ondernemingsdrift van Somaliërs. Miljoenen Somalische ballingen zenden er vanuit de hele wereld geld naar toe. Iedere Keniaan op zoek naar een koopje – van luiers tot juwelen, van kamelenmelk tot kogels – gaat naar Eastleigh. De woonwijk trekt handelaren uit geheel Oost- en Centraal-Afrika en uit landen tot aan China toe. Door de anti-terrorisme campagne blijven ze nu weg. Een kwart van de belastingen van Nairobi komt uit Eastleigh; economen waarschuwen voor een devaluatie van de Keniaanse shilling als Somaliërs hun miljoenen dollars aan investeringen naar elders in de regio verplaatsen.
De vraag is of de razzia’s niet het tegenovergestelde effect zal hebben. Zestig procent van de inwoners van Nairobi leeft in arme wijken, in een keiharde wereld met bendes en corrupte politieagenten. In die verloederde omgeving laten werkloze jongens zich gemakkelijk omkopen door Al-Shabaab, om in Somalië te gaan vechten of in Kenia aanslagen te plegen. Een groot deel van de aanslagen in Kenia wordt vermoedelijk al lang niet meer door etnische Somaliërs uitgevoerd, maar door Kenianen van andere stammen. „Er opereert een bende in Eastleigh die zich Superpowers noemt”, vertelt Aden Nour. „Zij verlenen hand- en spandiensten aan Al Shabaab en ze kunnen vrij opereren door smeergeld aan de politie te betalen”.
Na vorige aanslagen vielen met stokken en kapmessen zwaaiende jongeren Somaliërs in Eastleigh aan. Door het discriminerende aanhoudingsbeleid van de politie lijken zulke spontane wraakacties nu een schijn van legitimiteit te krijgen. Gebruikmakend van de stemming tegen moslims hebben volgens mensenrechtenorganisaties Keniaanse geheimagenten de afgelopen tijd drie radicale moslimpredikers vermoord.
Kenia kende tot voor kort nauwelijks spanningen tussen de in meerderheid christelijke bevolking en de ongeveer 25 procent moslims. De oude man Clive Wanguti, geboren en getogen in Eastleigh, erkent dat in enkele moskeeën geestelijken een gewelddadige vorm van de islam prediken en oproepen tot steun aan Al-Shabaab. „We zijn geschokt dat onze kinderen zo snel radicaliseren”, zegt hij. „Met deze operatie tegen moslims zal alles in een stroomversnelling komen. Christenen en moslims kunnen elkaar in de haren gaan vliegen. Daar gaat Al-Shabaab van profiteren”. Van het bruisende Eastleigh zal dan weinig overblijven.
Factbox:
– Veel Keniase Somaliërs zien de huidige politieactie als een voortzetting van het gevoerde discriminerende beleid tegen de Somalische gemeenschap sinds de onafhankelijkheid.
-Er wonen anderhalf miljoen tot twee Somaliërs van Keniase afkomst in Kenia, oorspronkelijk vooral uit het droge noordoosten van het land. Daar voerden ze tussen 1963 en 1969 tevergeefs een oorlog voor aansluiting bij buurland Somalië, een opstand die met harde hand door de toenmalige president Jomo Kenyatta werd onderdrukt. Veel vee werd gestolen, honderden en volgens sommige bronnen duizenden Keniase Somaliërs werden door het regeringsleger afgeslacht.
Sindsdien worden etnische Somaliërs in Kenia gewantrouwd en gestigmatiseerd. In 1984 voerde regeringssoldaten in Wagalla bij Wajir een massaslachting uit en doodden meer dan duizend Somaliërs. Vanaf 1989 moesten zij, als enige bevolkingsgroep in Kenia, speciale identiteitsbewijzen bij zich dragen.
-De Britse kolonisten deelden Nairobi op in stam- en rasgebieden. De woonwijk Eastleigh werd in 1921 door de Britse kolonisten toegewezen aan Aziaten en aan de etnische Somaliërs(die zich niet wilden laten indelen bij bantu Afrikanen). Na de onafhankelijkheid in 1963 gingen zich er steeds meer Somaliërs vestigen. Nadat begin jaren negentig Somalië in chaos was vervallen, trokken zakenlui met hun kapitaal naar Eastleigh. Ook zouden inkomsten uit de piraterij voor de Somalische kust deels in Eastleigh zijn terechtgekomen.
-Na de inval van Ethiopië in Somalië eind 2006 organiseerden moslimradicalen zich in de groep Al Shabaab, die banden aanging met Al Qaida. Al Shabaab heeft nog steeds grote delen van Somalië in handen en opereert steeds meer als een terreurorganisatie.
-In oktober 2011 begint het Keniase leger een operatie tegen Al Shabaab in Zuid Somalië. Daarna begon Al Shabaab wraakacties in Kenia, waarbij tot nu toe 159 doden vielen.
Dit stuk werd gepubliceerd in NRC Handelsbald op 24-4-2014
