In een boksschool in een arme wijk van de Keniase hoofdstad Nairobi leren jonge vrouwen van zich af te slaan. „Mannen zijn bang voor me geworden.”
De wilskracht van de boksende meiden, twintigers, spat er vanaf in de gym in de arme wijk Kariobangi in Nairobi. De stem van trainer Shakira Mohammad Mukungu (44) wint het van het geluid van zware ademhaling en het ritmische plof-bonk-bonk tegen boksballen. Aan de muur graffiti met het embleem van de Boxgirls Kenya: Strong girls safe communities .
„Mannen zijn bang voor me geworden”, zegt trainer Mukungu, waarbij de boze blik op haar gezicht plaatsmaakt voor een glimlach. „Als vrouwen voor zichzelf opkomen, zien mannen dat al snel als intimidatie.”
Buiten stroomt stinkend water met de weeïge geur van ontbindend afval in het labyrint van drukke steegjes. Nooit eerder leefden Kenianen in de arme wijken met zovelen samen. De verstedelijking in de wereld verloopt het snelst in Afrika, met iedere twintig jaar een verdubbeling van de stedelijke bevolking; de sloppenwijken groeien nog twee keer zo snel als de toch al exploderende steden. In de gemarginaliseerde wijken van Nairobi staan jonge vrouwen er vaak alleen voor. De politie noch de criminele bendes die het in de wijken voor het zeggen hebben kunnen hen veiligheid garanderen.
„Stop met ons te vermoorden”, scandeerden honderden vrouwen in januari tijdens een demonstratie tegen vrouwenmoorden, in verschillende steden in Kenia. Alleen al die maand waren er twintig vrouwen vermoord in Kenia, in 2022 waren dat er 725, meer dan ooit. Volgens Amnesty International zijn in het land tussen 2016 and 2023 meer dan 500 vrouwen, de meeste jonger dan 35, vermoord door echtgenoten en ouders.
Lencer Otiëno and Shakira
Spanning weg boksen
Binnen in de gym voelt het meer als een gemeenschapscentrum dan als een traditionele sportschool. Het lijkt alsof de spanning, veroorzaakt door armoede en door ongelijkheid tussen de seksen, wordt weg gebokst. „Door training beheers je je geest en raak je je frustraties kwijt”, zegt Mukungu.
In achterstandsbuurten kan bokstraining ook je leven redden. Mukungu probeert Lencer Otiëno te raken, die op de boksschool oefent. „Een vrouw moet zich kunnen verdedigen. Ik moet van me kunnen afslaan in mijn buurt”, zegt Otiëno. Nu ze bokst, voelt ze zich „een stuk zelfverzekerder.”
Om niet te meppen maar te boksen is een nauwkeurige techniek vereist. Maar mensenkennis is ook essentieel om deze door armoede geplaagde jonge vrouwen genoeg zelfvertrouwen te geven om hun fysieke grenzen te verleggen. Trainer Mukungu heeft het allemaal in zich: de empathie van een sociaal werker, de hardheid van een doordouwer. Soms kijkt ze nors, soms komt ze over als een zachtaardige vrouw.
Er was een tijd dat de nationale Keniaanse boksploeg sportfans in vervoering bracht. Keniaanse boksers waren met een rijke oogst aan medailles een bron van trots. Mukungu’s stiefvader, Hussein Khalili, stamt uit die gouden periode van de jaren tachtig en negentig. Ze groeide op in de sloppenwijk Kibera. Ze had geluk: Hussein Khalili bokste zich in 1982 naar het goud op de Gemenebestspelen. Dankzij die faam had hij genoeg geld om de kinderen naar school te sturen.
„Ik bewonderde zijn medailles in de woonkamer en ik vroeg of ik mee mocht naar zijn training.” Hussein Khalili vond dat een goed idee, al was zijn beweegreden vooral om haar van haar overgewicht af te brengen. „Maar de hoge bloeddruk bleef en ik kon niet boksen. Dus werd ik trainer.”
Haar ouders verhuisden in haar jeugd naar de Oegandese hoofdstad Kampala, waar eerst haar vader en toen zij zelf een sportschool begon voor zowel jongens als meisjes. „Zelfs Bobi Wine kwam bij ons trainen”, zegt ze, de muziek makende Oegandese oppositieleider die zich ook had opgewerkt uit het ghetto.
In Kampala geeft Mukungu ook boksles aan rijke mensen, vaak diplomaten. Van de opbrengst kan ze arme mensen naar haar gyms laten komen en in Kenya trainingssessies organiseren. „Ik ben een boksende zakenman.” Ze heeft de ambitie om Boxgirls in Kenia verder uit te breiden.
Mannensport
In het begin stuitte bokstraining voor meiden op verzet, vooral van ouders. Hoewel de onderdanigheid van vrouwen ten opzichte van mannen afneemt, is er geen sprake van gelijkwaardigheid. „Ja, we krijgen steeds vaker hogere posities. Er is veel veranderd, maar niet genoeg.” Vrouwen behoren zich aan de sociale normen te houden. En boksen is een mannensport. Het wordt geassocieerd met mannelijkheid, sommige ouders geloven dat boksen de meisjes agressief zou maken tegenover hun ouders en tegenover mannen.
Soms voelen mannen zich gepasseerd door geëmancipeerde vrouwen. Mukungu: „Er is nog onvoldoende emancipatie van mannen.” Vroeger konden mannen gemakkelijk voor inkomen voor het gezin zorgen en volgens de traditie waren ze de baas. Door emancipatie en onderwijs zijn die rollen overhoop gegooid en dat maakt veel mannen onzeker. „Ze zijn bang om hun traditionele verantwoordelijkheid te nemen.” De kanteling in de verhoudingen leidt tot verwarring en afbraak van het traditionele respect voor vrouwen. Deze ontwikkeling wordt ook gezien als een oorzaak voor het geweld.
De oplossing van Mukungu, voor het geweld en het gebrek aan emancipatie: „Laten we met zijn allen gaan boksen. En neem je man maar mee.”
De Nederlandse organisatie Wilde Ganzen werkt samen met Shakira om boks meisje en jonge vrouwen te steunen buiten boksen om door middel van trainingen en opleidingen
